Plakaty studenckie ze zbiorów Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie
Plakaty litewskie mają długą, dobrą tradycję. Nie zaczynając od Adama i Ewy (choć niewykluczone, że w niebiańskich Ogrodach Raju jakiś litewski mistrz plakatu obserwował historię upadku ludzkości i uwiecznił ją dziełem nawołującym do spożywania wyłącznie organicznych, nieprzetworzonych chemicznie owoców), można też przypomnieć okres niepodległej Litwy z lat 1918-1940. W tym okresie (zwłaszcza w latach 30.) ukształtowało się zjawisko, które można określić mianem litewskiej szkoły plakatu. Oficjalnym znakiem szerszego uznania była Honorowa Nagroda za plakat na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu w 1937 r. (plakat J. Steponavičiusa), a nawet dwa złote medale (plakaty V.K. Jonynasa i A. Gudaitisa) oraz srebrny medal (praca M. Dobužinskisa). Kiedy w 1939 roku Litwa odzyskała Wilno, a część kowieńskiej szkoły artystycznej przeniosła się do stolicy, Wileńska Akademia Sztuk Pięknych powstała z połączenia tej instytucji z Wydziałem Sztuk Pięknych Uniwersytetu S. Batorego. O tym, że sztuka plakatu i jej nauczanie były na dojrzałym poziomie, najlepiej świadczy plakat wystawy prac studentów VDA z 1941 r. (należy zauważyć, że wystawa prawdopodobnie się nie odbyła, ponieważ jej otwarcie zaplanowano na 22 czerwca, dzień inwazji III Rzeszy na Związek Radziecki).
Państwowy Instytut Sztuki (obecnie VDA), który powstał w drugiej połowie XX wieku i jego Wydział Grafiki, tradycyjnie kształcił specjalistów w dziedzinie akwaforty, ilustracji książkowej, grafiki użytkowej i plakatu. W latach 1975-1993 kierownikiem wydziału był jeden z najsłynniejszych mistrzów plakatu, Juozas Galkus. Wydział Pedagogiki Sztuki również przywiązywał dużą wagę do gatunku plakatu, wykładali tam tacy litewscy koryfeusze plakatu jak Jonas Gudmonas, Albertas Gurskas i Vytautas Kaušinis. To właśnie wtedy rozwinęło się i pogłębiło to, co można nazwać nie tylko wileńską szkołą plakatu, ale szkołą plakatu na Litwie jako całości. Co jest dla niej charakterystyczne? Przede wszystkim orientacja na cele informacyjne, a także agitacyjne i reklamowe (oczywiście są to również ogólne cechy tego typu grafiki). Tworzenie plakatów jest bezpośrednio inspirowane specyfiką epoki, w której żyją ich twórcy. Wiele plakatów można postrzegać jako wizualny dokument epoki, w której powstały. Są one szczególnie wyrazistymi i wizualnymi świadkami życia politycznego, działalności kulturalnej i sytuacji gospodarczej. Litewskie plakaty tego okresu charakteryzują się lakonizmem i muzycznością (szczególnie w przypadku dzieł kulturalnych, takich jak te poświęcone teatrowi, wydarzeniom muzycznym i wystawom). Inna sprawa, że konceptualne podążanie za najnowszymi modami i trendami w wolnym, zdominowanym przez Zachód świecie sztuki jest szczególnie widoczne w plakatach, zarówno tych tworzonych przez studentów, jak i ich wykładowców. Nawet w politycznie zaangażowanych kompozycjach poświęconych Partii Komunistycznej, moskiewskiej olimpiadzie czy rocznicy powstania LSRR można doszukać się bezpośrednich wpływów pop- czy op-artu, minimalizmu. W grafice "użytkowej" radziecki cenzor pozwalał na nieco więcej niż w innych rodzajach sztuk pięknych.
Eksponaty wystawy (wszystkie z kolekcji Muzeum VDA) można podzielić na kilka części. Z jednej strony chciałem ukazać ogólne tendencje, rozwój sztuki plakatu w drugiej połowie XX wieku (choć w kontekście pedagogicznym Instytutu Sztuki). Z drugiej strony, sama wystawa była szczególnie inspirowana zbiorem prac dyplomowych z lat 70. XX wieku, które wzbogaciły zbiory Muzeum kilka lat temu, podarowane przez krewnych studentów V. Kaušinisa (z Wydziału Pedagogiki Sztuki), którzy byli jednymi z klasyków litewskiej sztuki plakatu.
Oddzielny segment stanowi pakiet kompozycji Jurgė Ivanauskaitė. Słynna pisarka i artystka, podróżniczka, laureatka Narodowej Nagrody Kultury i Sztuki w latach 1979-1985, studiowała grafikę w ówczesnym Instytucie Sztuki i specjalizowała się w plakacie. Jej prace studenckie charakteryzują się tym samym, co jej niezależna i dojrzała twórczość - atmosferą hipisowskiej psychodelii, głęboką intelektualnością, dziwnym połączeniem liryzmu i ironii, naciskiem na rysunek jako technikę i środek wyrazu oraz intensywnością koloru. Czy nie jest to typowe dla litewskiej szkoły plakatu w ogóle?
