Vincas Kudirka ✝

Litewski lekarz, prozaik, poeta, publicysta, krytyk, tłumacz, dzwonnik, redaktor gazety "Varpas", jeden z ideologów Litewskiego Ruchu Narodowego.
Naturalne zdolności artystyczne i intelektualne ujawniły się już w szkole, a nauka w gimnazjum przychodziła mu z łatwością. Był miłośnikiem sztuki i salonowym tancerzem, skłaniającym się ku kulturze polskiej. Po ukończeniu sześciu klas wstąpił do seminarium duchownego w Seine, zmuszony przez ojca. Uczył się tam dwa lata i został wydalony za "brak powołania".

Po opuszczeniu seminarium powrócił do gimnazjum w Mariampolu, zdał maturę w 1881 r. i w tym samym roku wstąpił na Uniwersytet Warszawski. Początkowo studiował filologię, a rok później przeniósł się na Wydział Lekarski. Dwuletnią przerwę (1885-1887) spowodowała sprawa polityczna, a studia ukończył w 1889 r.

Pierwszym litewskim utworem Kudirki był mało znaczący wiersz satyryczny "Z jakiego powodu Żydzi nie jedzą wieprzowiny?", który ukazał się w 1885 r. w "Świcie". W tym samym roku został aresztowany, uwięziony i usunięty z Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego za przepisanie "Kapitału" Karola Marksa. W 1887 roku powrócił na uniwersytet, który ukończył w 1889 roku. W 1888 r. założył nielegalne Warszawskie Litewskie Towarzystwo Studentów "Lietuva". W 1889 r. towarzystwo zaczęło wydawać "Varpas", który redagował przez kilka lat i pisał felieton "Tėvynės varpai" (Dzwony Ojczyzny).

Od 1890 r. z inicjatywy Kudirki oprócz "Varpasa" (Dzwonu) wydawano chłopską gazetę "Ūkininkas" (Rolnik). Pod koniec życia redakcja "Varpo" przeszła całkowicie w jego ręce.

W latach 1890-1894 pracował jako lekarz w Šakiai. W tym czasie cierpiał już na nieuleczalną wówczas chorobę - szarpaninę. W Šakiai założył zespół instrumentów smyczkowych, poznał młodą wdowę V. Kraševskiene, która stała się wierną i ukochaną przyjaciółką, która później opiekowała się pisarzem.

Od czasów gimnazjalnych pisał wiersze i wydawał prześmiewczą gazetę. Później wiersze stały się wizjami przyszłości Litwy, manifestami walki. Analizował i opisywał wiersze swoje i innych litewskich poetów w traktacie poetyckim "Tiesos eilėms pisyti" (Prawdy o pisaniu wierszy). Opisał w nim niedostatki litewskiego wierszopisarstwa i wskazał na perspektywy sylabotoniki.

Satyry łączą elementy poezji myślowej, symboli i alegorii oraz absurdu, syntetyzując przenikliwość publicysty, krytycyzm i skłonność filozofa do abstrahowania, wyrażania istoty za pomocą aforyzmów lub imperatywów moralnych. Kudirka miał talent tłumacza - jego przekłady bajek Iwana Kryłowa do dziś nie mają sobie równych. Alegoria, poezja i komedia są zawsze razem w jego twórczości.


W 1885 r. opublikował swój pierwszy wiersz-esej "Dlaczego Żydzi nie jedzą wieprzowiny" w Aušra. Nieco później, w 1888 r., oryginalne wiersze "Gražu, gražiau ir gražiausia", "Kregždelė" i przetłumaczone wiersze "Motinai" (na podstawie K. Junoszy), "Troškimas" zostały opublikowane w "Lietuviskajālais balsa" (Głos Litewski). Kudirka lubił pisać wiersze okolicznościowe, które zazwyczaj miały charakter dydaktyczny. Ten wiersz wzywa ludzi do zjednoczenia i pracy dla dobra Litwy, budzi szlachetne uczucia do matki i ziemi ojczystej oraz zachęca do walki o honor ojczyzny. Grupa litewska sprzeciwia się otaczaniu obcymi, formułowana jest maksyma szlachetnego życia ("Najpiękniej jest widzieć oczyma, / Gdy serca i słowa i czyny odpowiadają") i dążenie do życia idealnego ("Aby wszyscy Litwini sami, nie pędzeni, / Nie przecierali szlaków dla honoru ojczyzny"). Było to również dobrowolnie wybrane zadanie życiowe autora wiersza - zachęcać, jednoczyć, samemu pracować. Struktura wiersza i gradacja pojęć są ścisłe i logiczne. Przymiotnik "piękny" stopniowany jest do superlatywu w trzech strofach: pięknie, piękniej, najpiękniej. Retoryka wiersza oparta jest na imperatywach moralnych, nakazie, wezwaniu do działania dla dobra ojczyzny.

W latach 1895-1898 napisał cztery satyry, które opublikował w "Varpe". Były to "Wodzowie" (1895), "Wspomnienia z mostu litewskiego" (1896), "Kwestia cenzury" (1898) i "Wilki" (1898). Jest najbardziej znanym autorem prozy komicznej nie tylko w XIX wieku. Jako człowiek z towarzystwa Kudirka miał wiele pierwowzorów, sytuacji i fabuł do wykorzystania, stworzył niezapomniane postacie carskich urzędników, takich jak Krugłodurow, Rylosujew, Izwiestrowicz i Woziatkowicz, które są równie dobre, a nawet lepsze od Gogola.